Protez-Ortez Rehabilitasyonu

PROTEZ ORTEZ REHABİLİTASYONU

Protez-ortez rehabilitasyonu, kaybedilen fonksiyonları geri kazanmak ve yaşam kalitesini artırmak amacıyla protez (yapay uzuv) ve ortez (desteği sağlamak amacıyla kullanılan cihazlar) kullanımını içeren bir rehabilitasyon sürecidir. Bu rehabilitasyon, protez veya ortez kullanmaya başlayan bireylerin fiziksel, psikolojik ve fonksiyonel açıdan iyileşmelerine yardımcı olmayı amaçlar.

Protezler, bir kaybın yerine geçen yapay cihazlardır. Örneğin, bir kol veya bacak kaybı sonrası kullanılan yapay uzuvlar buna örnektir.
Ortezler ise, vücuda destek sağlamak amacıyla kullanılan cihazlardır. Bu cihazlar, kırıklar, bağ yaralanmaları, eklem bozuklukları veya kas güçsüzlüklerinde kullanılır. Ortezler, vücudun doğal işlevlerini destekleyerek ağrıyı azaltır ve hareketliliği artırır.

Protez-Ortez Rehabilitasyonunun Amaçları:

Fiziksel Fonksiyonları İyileştirmek: Protez ve ortezlerin doğru şekilde kullanılması, bireyin hareket kabiliyetini ve yaşam kalitesini artırabilir.
Ağrıyı Yönetmek: Uygun ortez kullanımı, kas, eklem ve kemik ağrılarını hafifletmeye yardımcı olabilir.
Bağımsızlığı Artırmak: Protez ve ortez rehabilitasyonu, hastaların günlük yaşam aktivitelerinde (yürüme, giyinme, yemek yeme vb.) daha bağımsız olmalarını sağlar.
Psiko-sosyal Destek: Bireylerin cihazlara uyum sağlaması, psikolojik olarak yeniden yapılandırılmaları için destek sağlanır.
Mobiliteyi Artırmak: Özellikle bacak protezleri ile yürüyüş ve duruş gibi temel motor beceriler güçlendirilir.

Protez-Ortez Rehabilitasyonunun Uygulama Alanları

Protez ve ortez rehabilitasyonu, birçok farklı tıbbi durum için uygulanabilir. Bunlar arasında:
1.    Amputasyonlar (Protez Kullanımı)
Kol veya bacak kayıplarından sonra, hastanın yaşam kalitesini iyileştirmek ve fonksiyonlarını yeniden kazanmasını sağlamak amacıyla protez kullanımı yapılır.

2.    Diz, Omuz, Bel ve Eklem Bozuklukları (Ortez Kullanımı)
Eklem ağrıları, bağ yaralanmaları, artrit veya osteoporoz gibi durumlarda, ortezler eklem desteği sağlamak için kullanılır. Örneğin, dizdeki yaralanmalar sonrası diz ortezleri kullanılır.

3.    Sırt ve Omurga Problemleri
Skolyoz gibi omurga deformiteleri için sırt ortezleri kullanılır. Bu ortezler, omurgayı düzgün tutarak ağrıyı azaltmaya yardımcı olur.

4.    Kırıklar ve Travmalar
Kırık sonrası iyileşme sürecinde, ilgili bölgelere ortezler yerleştirilerek iyileşme desteklenir ve hareket kısıtlaması sağlanır.

5.    Doğuştan Gelen Bozukluklar
Doğuştan gelen kalça çıkığı, düz ayak, bacak uzunluğu farkı gibi durumlar için protez ve ortez kullanımı gerekebilir.

6.    Nörolojik Durumlar
Felç, inme, cerebral palsi veya MS (multipl skleroz) gibi nörolojik hastalıklar sonrası, kas gücünü artıran ve dengeyi sağlayan ortezler kullanılabilir.

Protez-Ortez Rehabilitasyon Süreci

1.    Değerlendirme ve Tanılama
Rehabilitasyon sürecinin ilk aşaması, bireyin genel sağlık durumu, kaybedilen fonksiyonlar ve protez/ortez ihtiyacı üzerinde bir değerlendirme yapılmasıdır.
Fizyoterapistler, ortopedistler ve protez/ortez uzmanları, hastanın vücut yapısına ve mevcut durumuna göre uygun cihazları seçer.

2.    Protez ve Ortez Tasarımı
Protez: Kaybedilen uzvun yerine, anatomik özelliklere uygun, işlevsel ve estetik olarak tasarlanmış yapay bir uzuv tasarlanır. Bu tasarım, hastanın yaşı, yaşam tarzı, aktivite seviyesi ve mevcut sağlık durumu göz önünde bulundurularak yapılır.
Ortez: Eklem veya kas desteği sağlamak amacıyla kullanılan cihazların tasarımı, hastanın hareket kapasitesine ve tedavi gereksinimlerine göre şekillendirilir. Örneğin, diz eklemi koruyucu ortez, kırık sonrası hareketi sınırlamak için kullanılabilir.

3.    Protez ve Ortez Eğitimi
Protez ve ortez rehabilitasyonunun en önemli kısmı, bireyin bu cihazlara nasıl uyum sağlayacağını öğrenmesidir. Rehabilitasyon sürecinde, cihazın kullanımı, doğru montajı ve bakımı hakkında eğitimler verilir.
Protez Eğitimi: Protez kullanmaya başlayan birey, protezinin doğru şekilde takılması, ayarlanması ve temizlenmesi konusunda eğitilir. Yürüyüş teknikleri, denge, kas gücünü artırıcı egzersizler de bu süreçte yer alır.
Ortez Eğitimi: Ortez kullanacak bireyler için cihazın nasıl yerleştirileceği, nasıl ayarlanacağı ve günlük yaşamda nasıl kullanılacağı konusunda eğitim verilir.

4.    Egzersiz ve Fiziksel Terapi
Hem protez hem de ortez kullanımını desteklemek için egzersiz ve fiziksel terapi önemlidir. Bu aşama, kas gücünü artırmayı, eklem hareketliliğini sağlamak ve doğru postür elde etmek için yapılan çalışmaları içerir.
Protez Kullanımı: Kas gücünü artırıcı ve dengeyi geliştirici egzersizler, protez kullanıcılarının daha rahat yürüyebilmesi ve hareket edebilmesi için gereklidir.
Ortez Kullanımı: Eklem veya kas güçsüzlüğünü tedavi etmek amacıyla ortopedik egzersizler yapılır. Örneğin, diz eklemi veya bel fıtığı problemi yaşayan bireyler için özel egzersizler önerilebilir.

5.    Uyum Sağlama ve Psikolojik Destek
Protez veya ortez kullanmaya başlamak, fiziksel olduğu kadar psikolojik bir süreçtir. Bireyler, kaybettikleri fonksiyonları telafi etmek için duygusal destek alabilirler.
Bu noktada, psikolojik destek ve terapi önemli bir yer tutar. Çocuklar veya engelli bireyler için özel eğitim ve danışmanlık hizmetleri sağlanır.

6.    Takip ve İleri Düzey Değerlendirme
Rehabilitasyon sürecinde düzenli takipler yapılır. Protez veya ortezlerin uyumlu olup olmadığı, herhangi bir ayar gereksinimi olup olmadığı gözden geçirilir.
Cihazın performansını etkileyebilecek vücut değişiklikleri (kilolu olma, kas gücü değişiklikleri vb.) nedeniyle düzenli olarak ayarlamalar yapılır.

Sonuç olarak, protez-ortez rehabilitasyonu, kaybedilen fonksiyonları telafi etmek ve bireylerin daha bağımsız yaşamalarına yardımcı olmak amacıyla önemli bir tedavi sürecidir. Protez ve ortezlerin doğru kullanımı, kişiye özel rehabilitasyon planları ile mümkün olur ve bu süreç, bireylerin yaşam kalitesini önemli ölçüde artırır.